Tijdens de eerste editie van de VPRO Tegenlicht Meet-up wordt de aflevering 'De prijs van AI' behandeld. We starten met het kijken naar de aflevering en na een korte pauze bespreken we de aflevering en dit onderwerp onder leiding van een moderator!

De Tegenlicht Meet-ups zijn ontstaan uit het idee om samen verder te kijken en tot constructieve ideeën te komen, waar de uitzendingen ophouden.

Nieuwsgierig naar de aflevering? Lees dan verder
Generative AI is het nieuwste buzzword in Silicon Valley. AI-startups halen honderden miljoenen aan durfkapitaal op, en de techgiganten buitelen over elkaar heen om chatbots te lanceren en om AI-assistenten in hun producten te verwerken. AI is hot en Silicon Valley zoemt van enthousiasme over de potentie van de nieuwste generatie van deze technologie, gebaseerd op grootschalige taalmodellen. Natuurlijk, af en toe staat er ook iemand op die waarschuwt voor de gevaren - maar zelfs dat versterkt eigenlijk alleen maar het beeld dat de tech-industrie graag uitdraagt: wij bouwen de krachtigste technologie sinds de uitvinding van elektriciteit, en die staat op het punt om álles te veranderen.
We zijn, zo lijkt het, opnieuw verblind geraakt door de glans van Silicon Valley en de belofte van AI. Maar wat gebeurt er als je deze nieuwste AI gebruikt om de plekken te verbeelden en de mensen een gezicht te geven, waarvan Big Tech liever niet heeft dat je ze ziet?

Ware kosten
Want er is ook een werkelijkheid die men in Silicon Valley niet zo graag in de schijnwerpers zet. Daar hebben ze liever dat we spreken over onze documenten ‘in de cloud’ en dat we niet nadenken over de eindeloze rijen stroom slurpende servers op een industrieterrein aan de andere kant van de planeet waar onze data staan, of de Syriërs die die data labelen voor de volgende generatie generative AI.
Achter het recente succes van AI gaat het gebruik van almaar grotere datasets en steeds grotere rekenkracht schuil. Steeds meer data, steeds meer processoren: wie even uitzoomt, ziet dat AI óók een steeds hongeriger beest is, dat gevoed moet worden: met grondstoffen, data, en heel veel niet- of slecht betaalde arbeid. Een systeem van extractie en uitbuiting op industriële schaal, met grote gevolgen voor de aarde en de mens. We staan zelden stil bij de grondstoffen die nodig zijn om deze technologie te voeden en draaiende te houden.

Bloed zweet, en stenen
AI is zo bekeken geen Goddelijke machine, eerder een industrie die bloed, zweet en stenen kost: van de mijnwerkers die het silicium voor de computerchips winnen, de mensen in lagelonenlanden die de afbeeldingen voor de databases labelen tot uiteindelijk ons allemaal, de vorm van de onbetaalde arbeid die we veelal onbewust met onze online foto’s, ons online gebabbel, geklik en geswipe, als gratis grondstof aan de grote techbedrijven leveren.

VPRO Tegenlicht gebruikt de mogelijkheden van AI om de plekken te verbeelden en de mensen een gezicht te geven, waarvan Big Tech liever niet heeft dat je ze ziet, en spreekt met mensen die zich bezighouden met het ontleden van de wereldwijde AI-industrie. Zij lossen het rookgordijn dat Silicon Valley ons voorhoudt op, en met hen zoekt Tegenlicht naar een manier waarop het anders kan. Welke grondstoffen, of die nu geologisch of menselijk, fysiek of immaterieel zijn, zijn er nodig om AI op een goede manier voor ons te laten werken?

In deze uitzending:

• Mediawetenschapper Vladan Joler, ‘kritische cartograaf’, die de AI-gestuurde wereld achter onze schermen in kaart brengt.
• Socioloog Milagros Miceli, die veldonderzoek doet naar de arbeidsomstandigheden van AI-datalabelaars in lagelonenlanden.
• Computerwetenschapper Abeba Birhane, die de gigantische datasets tegen het licht houdt waar AI mee getraind wordt.
• MIT-Econoom Tamay Besiroglu, die de grenzen aan de groei van AI in kaart probeert te brengen.